موانع اجتماعی – سیاسی شکل گیری احزاب در تاریخ معاصر ایران (از انقلاب مشروطه تا قبل از انقلاب اسلامی سال 1357)

چکیده: احزاب به عنوان پیش شرط دموکراسی و حلقه پیوند جامعه مدنی با حکومت، یکی از مهم ترین نهاد های دنیای مدرن هستند. وجود یا عدم وجود این احزاب، تاثیر آن ها در جامعه و الگوی رفتارشان، یکی از شاخصه های توسعه یافتگی در جهان است. بررسی ها نشان می دهد که احزاب در ایران، در هر یک از دوره های تاریخی، با موانعی در جهت شکل گیری و پایداری روبرو بوده اند. بسیاری از موانعی که بر سر راه پیدایی و پایداری احزاب سیاسی در ایران وجود داشته است، موانعی ساختاری و اجتماعی بوده و تا کنون در پژوهش ها کمتر به این موانع ساختاری توجه شده است. این پایان نامه ضمن بررسی این موانع ساختاری، می کوشد به این سوال پاسخ دهد که چه چیز باعث شد، حتی در دوره هایی که از لحاظ سیاسی، امکان رشد احزاب وجود داشته است، احزاب موجود دچار فروپاشی شوند؟ برای بررسی این موضوع نهاد خانواده را به عنوان نخستین واحد تشکیل دهنده جامعه و همین طور تاثیر اقلیم طبیعی ایران بر شکل گیری و بازتولید اقتدار و سیستم عمودی توزیع قدرت درجامعه را مورد توجه قرار داده ایم. از این روی که چنین تبیین هایی با مطالعه در بستر تاریخی خود امکان پذیرند، در این پژوهش از روش تطبیقی- تاریخی سود جسته ایم. بررسی های ما نشان داد که حتی در دوره هایی که فضای سیاسی موجود به نسبت باز تر بود، فرهنگ پدر سالاری موجود در جامعه اجازه رشد احزاب را نداده و سبب ساز فروپاشی آن ها شد. کلید واژه: احزاب سیاسی، ساختار اجتماعی، ساختار سیاسی